Van hazelnoten tot pepernoten

Van hazelnoten tot pepernoten: de verrassende oorsprong van Sinterklaas’ strooigoed
De geur van speculaas en pepernoten vult weer de winkels; een duidelijk teken dat Sinterklaas in aantocht is. Voor ons hoort het strooigoed onlosmakelijk bij Sinterklaas. Maar wist je dat de historische Sint-Nicolaas waarschijnlijk nooit pepernoten heeft gestrooid? De oorsprong van dit gebruik ligt veel verder terug en is waarschijnlijk verbonden met een heel ander product: hazelnoten.

De historische Sint-Nicolaas: wie was hij werkelijk?
Sint-Nicolaas leefde in de 4e eeuw in Myra, gelegen in het huidige Turkije. Als bisschop stond hij bekend om zijn vrijgevigheid, steun aan kinderen en zorg voor de armen. Na zijn dood werd hij één van de meest vereerde heiligen van Europa en ontstonden talrijke tradities rondom zijn naam. Maar pepernoten? Die bestonden in zijn tijd nog helemaal niet.

Hazelnoten: het échte eerste strooigoed?
In de middeleeuwen hadden noten, vooral hazelnoten, een belangrijke symbolische rol. Ze stonden voor vruchtbaarheid, voorspoed en overvloed. Bovendien werden hazelnoten geoogst in augustus en september, precies in de periode vóór de Sinterklaasvieringen.
Waarom hazelnoten zo geschikt waren:

• ze groeien volop in Turkije, waar Nicolaas leefde
• in de dop blijven ze maandenlang goed, perfect voor winterfeesten
• ze zijn rond, stevig en lichtbruin, opvallend vergelijkbaar met de vorm van pepernoten
• je kunt ze makkelijk strooien zonder dat ze breken
• en ja: ze rollen nét zo leuk over de vloer

Andere noten hebben deze combinatie niet. Daarom is het historisch zeer aannemelijk dat er in vroege Sinterklaasvieringen hazelnoten in de dop werden gestrooid in plaats van pepernoten.

Wanneer kwamen pepernoten dan in beeld?
Pepernoten zoals wij die kennen ontstonden pas eeuwen later, vanaf de 15e–16e eeuw, toen handelaren specerijen zoals kaneel, kruidnagel en nootmuskaat naar Europa brachten. Bakkers begonnen hiermee te experimenteren en zo werden de eerste kruidige ‘peper’-koekjes geboren. Wat begon met een noot uit de natuur, groeide uit tot een typisch Nederlands stukje banketcultuur.

Strooigoed als evoluerende traditie
Tradities veranderen voortdurend. Waar hazelnoten ooit een symbool van overvloed en oogst waren, staan tegenwoordig pepernoten en speculaas symbool voor warmte, gezelligheid en kinderplezier. Toch is het fascinerend dat misschien één van onze meest geliefde feesttradities, het strooien door Sinterklaas, ooit begon met iets simpels, natuurlijks en lokaal beschikbaar: de hazelnoot.

Conclusie
Het verhaal van hazelnoten, pepernoten en Sinterklaas laat zien hoe folklore en voedselcultuur zich door de eeuwen heen ontwikkelen. Of je nu een fan bent van de klassieke pepernoot, de kruidnoot of de moderne chocoladevariant, het is mooi om te weten dat de magie van strooigoed waarschijnlijk begon met de meest eenvoudige noot uit de natuur.